Dưới thời Đường Thuận Tông, Lưu Vũ Tích cùng với Liễu Tông Nguyên giúp Vương Thúc Văn chấp chính, có đề ra một số biện pháp đổi mới. Chính sách canh tân bị nhiều người chống đôi. Không lâu sau, Thuận Tông mất, Đường Hiếu Tông lên ngôi, các quan lại trong triều và thái giám gièm pha, nên truyền chiếu, giáng chức Vương Thúc Văn và 8 vị quan, trong đó có ông và Liễu Tông Nguyên. Tất cả bị đưa đi làm Tư Mã nơi xa. Riêng ông bị đưa đi làm Tư mã Lãng Châu (nay là Thường Đức, tỉnh Hồ Nam), bấy giờ ông 33 tuổi. Lần chuyển này kéo dài 10 năm, do Ông và Liễu Tông Nguyên là người có tài, nên cùng được triệu về Kinh làm quan tại triều. Trở lại Trường An, thấy đào nơi Huyền Đô quán vẫn khoe sắc rực rỡ, Ông liền viết bài thơ với ngụ ý mỉa mai:
玄都觀桃花 Huyền Đô Quán Đào Hoa
紫陌紅塵拂面來 Tử mạch hồng trần phất diện lai
無人不道看花迴 Vô nhân bất đạo khán hoa hồi
玄都觀裡桃千樹 Huyền Đô quán lý đào thiên thụ
盡是劉郎去後栽。 Tận thị Lưu lang khứ hậu tài.
劉禹錫 Lưu Vũ Tích
***
Dịch nghĩa: Hoa Đào ở quán đạo Huyền Đô
Con đường tím bụi hồng như quét trên mặt
Mọi người đều nói vừa đi ngắm hoa đào mới về
Đường đi nơi quán đạo Huyền Đô có hàng ngàn cội Đào
Tất cả đều được trồng sau khi chàng Lưu đã ra đi.
Dịch Thơ:
1/
Đường tím mặt đang phủ bụi hồng
Người người đều mới thưởng hoa xong
Đường Huyền Đô quán đào nghìn gốc
Tự thuở chàng Lưu vắng mới trồng.
2/
Lời gièm che lấp nẻo công danh
Xu nịnh a dua khéo giựt giành
Mới được thăng quan từ cái thuở
Lưu ta bị biếm khỏi kinh thành.
Quên Đi
Vốn là nhà thơ rất nổi tiếng đương thời, nên bài Thơ Huyền Đô Quán Đào Hoa được mọi người truyền cho nhau thưởng thức. Một số quan trong triều cho bài thơ tuy nói về hoa đào, ngụ ý mỉa mai họ:
- Câu 1: Đường công danh bị bụi trần che lấp
- Câu 2: Những người xem hoa đều là kẻ xu nịnh, theo đóm ăn tàn.
- Câu 3: Những gốc đào tượng trưng cho những quan lại nhờ vào thời thế mà được trọng dụng.
- Câu 4: Khi chàng Lưu (Lưu Vũ Tích ) đi rồi, các người này mới được thăng quan tiến chức.
Vì thế họ cùng tấu lên vua, và lần nữa Ông bị biếm đi làm Thứ Sử Liễu Châu nay là huyện Liên, Quảng Đông.
Sau 14 năm bị đổi nhiều nơi, khi Bùi Độ lên làm Tể tướng, Ông được trở lại Trường An. Lúc này trời vào độ cuối Xuân, Ông nhớ tới những cây đào nơi Huyền Đô Quán, đến nơi mới biết vị Đạo sĩ trồng đào đã mất, những cây đào không người chăm sóc, cây thì khô héo, cây thì gãy đổ. Khắp nơi mọc đầy hoa cỏ dại, không còn cảnh hoa đào rực rỡ thuở nao. Nhớ tới bọn quyền thần từng hãm hại, lòng đầy cảm xúc, ông viết bài thơ thứ hai về Huyền Đô Quán với đầy tự hào:
再遊玄都觀 Tái Du Huyền Đô Quán
百畝庭中半是苔 Bách mẫu đình trung bán thị đài
桃花淨盡菜花開 Đào hoa tịnh tận thái hoa khai
種桃道士歸何處 Chủng đào đạo sĩ quy hà xứ
前度劉郎今又來 Tiền độ Lưu lang kim hựu lai.
劉禹錫 Lưu Vũ Tích
***
Dịch nghĩa:
Hằng trăm mẫu đất trong sân một nửa đã phủ đầy rêu
Hoa đào đã hoàn toàn mất hết chỉ có hoa rau đang nở
Không biết đạo sĩ trồng hoa đào đã đi về nơi đâu
Chàng Lưu của thuở nào nay lại đến đây.
Dịch Thơ:
1/
Năm mươi mẫu đất phủ rêu đầy
Chẳng thấy đào đâu chỉ cỏ vây
Đạo sĩ trồng hoa đà vắng bóng
Chàng Lưu thuở trước trở về đây.
2/
Một nửa triều ca lũ nịnh quan
Điều hay lẽ thiệt sắp suy tàn
Người bày chính sự còn đâu nữa
Lưu Tích về đây tiếp dựng dàn.
Quên Đi
***
1/ Huyền Đô Quán
Tím cả đường đi bụi phủ đầy
Thưởng hoa người ngắm mới về đây
Đường Huyền Đô quán đào ngàn gốc
Trồng lúc chàng Lưu khuất chốn nầy
2/ Tái Du Huyền Đô Quán
Nửa trăm mẫu đất rêu xanh phủ
Chẳng thấy đào đâu cỏ tứ bề
Đạo sĩ trồng hoa nay vắng bóng
Chàng Lưu ngày trước lại quay về
Kim Phượng
***
1 /Huyền Đô Quán Đào Hoa
Đường tím mịt mù lớp bụi hồng
Bao người ngắm bảo thưởng hoa xong
Huyền Đô quán mọc đào nghìn gốc
Từ lúc chàng Lưu khuất đã trồng.
2/ Tái Du Huyền Đô Quán
Nửa trăm mẫu đất rêu dầy
Hoa đào tàn rụi chỉ đầy cỏ rau
Đạo sĩ trồng đào nay đâu
Chàng Lưu thuở trước đã lâu mới về.
Kim Oanh
***
1/ Hoa Đào Quán Huyền Đô
Đất đỏ bụi bay rát mặt người
Ai ai cũng nói viếng hoa rồi
Huyền Đô ngàn gốc đào xuân rộ
Hết thảy trồng sau Lưu viếng trời!
2/ Lại Đến Chơi Huyền Đô Quán
Nửa sân trăm mẫu biếc rêu màuRụng hết hoa đào, nở cỏ rauĐạo sĩ trồng đào đâu mất nhỉ?Chàng Lưu thuở trước lại thăm chào! Lộc BắcNov21
***Huyền Đô Quán Đào Hoa Lưu Vũ Tích.
紫陌②紅塵③拂面來 Tử mạch hồng trần phất diện lai,
無人不道④看花回。 Vô nhân bất đạo khán hoa hồi.
玄都觀裡桃千樹， Huyền Đô Quán lý đào thiên thọ,
盡是劉郎⑤去後栽。 Tận thị Lưu Lang khứ hậu tài.
① 玄都觀：觀，音ㄍㄨㄢˋ，道院。玄都觀在長安。
Huyền Đô Quán : là Đạo Viện ở Trường An, nơi các đạo sĩ tu tiên.
② 紫陌：京師的道路。
Tử mạch: Đường ở Kinh Thành.
③ 紅塵：路上揚起的灰塵略帶紅色，故稱紅塵。
Hồng Trần: Bụi bên đường bốc lên hơi gợn đỏ, nên gọi là Hồng trần. Ở trên Trời nhìn xuống cũng thấy toàn bụi đỏ bốc lên, nên Hồng Trần còn có nghĩa là Cõi Dưới Thế Gian nầy.
④ 道：說。
Đạo: Động Từ : Có nghĩa là Nói.
⑤ 劉郎：即劉晨。傳說他和阮肇上天台山採藥，遇一仙女，結為夫妻。此處劉禹錫用以影射遭貶官的自己。
Lưu Lang : là Chàng Lưu, tức Lưu Thần, theo truyền thuyết cùng với Nguyễn Triệu lên Thiên Thai hái thuốc, gặp Tiên nữ, kết làm vợ chồng. Ở đây Lưư Vũ Tích dùng để ví mình vì cùng họ Lưu khi bị biếm quan.
Diễn Nôm:
Gió bụi kinh thành tỉnh giấc mê,
Ai ai cũng bảo ngắm hoa về.
Huyền Đô Quán ấy đào ngàn gốc,
Trồng lúc chàng Lưu trở lại quê.
Lục bát:
Bụi hồng mát mặt tỉnh mê,
Người người đều ngắm hoa về kháo nhau,
Huyền Đô Quán, ngót nghìn đào,
Đều trồng từ thuở chàng Lưu quay về.
再 游 玄 都 觀① Tái Du Huyền Đô Quán
百畝庭中半是苔②， Bách mẫu đình trung bán thị đài,
桃花淨盡菜花開。③ Đào hoa tịnh tận thái hoa khai.
種桃道士歸何處④， Chủng đào đạo sĩ quy hà xứ?
前度劉郎今又來。 Tiền độ Lưu Lang kim hựu lai.
②百畝庭中：指玄都觀百畝大的觀園。苔：青苔。
Bách Mẫu Đình Trung : Sân vườn của Huyền Đô Quán rộng lớn đến cả trăm mẫu.
ĐÀI: là Rêu xanh.
③淨盡：淨，空無所有。 盡:完。
Tịnh tận: Tịnh, là sạch sẽ không còn gì cả.
Tận: là Hết.
Tịnh Tận: là Hết sạch.
④種桃道士：暗指當初打擊王叔文、貶斥劉禹錫的權貴們。
Chủng Đào Đạo Sĩ: Ám chỉ bọn quyền quý lúc đầu đã đả kích Vương Thúc Văn và biếm Lưu Vũ Tích.
Diễn Nôm:
Nửa vườn trăm mẫu đầy rêu phủ,
Đào đã tàn phai cải mọc đầy.
Đạo sĩ trồng đào đâu vắng bóng?
Chàng Lưu ngày trước lại về đây!
Lục bát:
Trăm mẫu nửa phủ rêu xanh,
Đào hoa tàn hết, cải dành nở hoa.
Trồng đào đạo sĩ đâu ta?
Chàng Lưu ngày cũ lại qua chốn nầy!
杜紹德
Đỗ Chiêu Đức
