Quê Cha Đất Tổ - Dừa Nước

(Dừa nước trên đường về quê nội)

Vào mỗi dịp Tết đến hoặc hè về, gia đình chúng tôi thường dùng ghe máy về thăm quê ngoại, ở Rạch Bàng. Anh em chúng tôi vui lắm, như chim xổ lòng. Chỉ tiếc không có đôi cánh để lờ lượn giữa cảnh trời nước mênh mong. 

Từ chợ Giồng Ké đến đó, nhìn hai bên bờ sông, nổi bật nhất là những cụm dừa nước mọc xen lẫn ô rô cóc kèn, cỏ dại. Chúng tôi lấy làm thích thú lắm, vì sẽ có dịp đốn những quày dừa nước đang sai trái kia.

(Dừa nước mọc nơi sình lầy)

(Dừa nước mọc cạnh nhà với giỏ nhốt gà đá cá độ)

Dừa nước là một loại thực vật, mọc nơi sình lầy dọc bờ sông hoặc vùng ven cửa biển, nơi có thủy triều lên xuống và theo sự đưa đẩy của con nước, mà sinh sôi nảy nở ngày một nhiều thêm. Rễ và thân mọc dưới nước, chỉ lá và cuống hoa, mọc hướng lên trên. 

Ở miền quê, đây là loại thực vật rất hữu dụng, không chỉ cho người lớn mà trẻ em cũng cần đến. 

Những ngày còn nhỏ, Ba tôi thường lấy bẹ dừa hay gọi là bập dừa, cho anh em chúng tôi tập bơi lội, thay phao. Vì lẽ ấy, tôi cùng lũ trẻ trong xóm thường trầm mình dưới sông, vớt những bập dừa trôi nổi theo con nước lớn. 

Lá dừa được tước ra từ cuống lá, đem chầm lại, thành tấm lá để lợp nhà, che mưa nắng hoặc phơi khô cột thành bó, dùng nhóm lửa 

Hoa dừa nước, có hoa đực và hoa cái. Hoa cái nở thành chùm và khi thụ phấn, tạo những trái nhỏ ép vào nhau thành quày. Mỗi quày có từ 40 đến 60 trái, bên trong trái có cơm dừa hay còn gọi cái dừa, màu trắng. Cái dừa còn non, rất mềm, càng già, lớp cơm này càng cứng và ngon hơn. Cái dừa dùng pha chế làm nước uống giải nhiệt, nhất là những hôm trời nóng bức. 

Từ thời thơ dại, hình ảnh đi chặt , đốn dừa nước vẫn còn đeo đẳng cho đến bây giờ. Tôi đã từng chứng kiến cảnh nước lớn ròng, của dòng sông xuôi chảy hiền hòa với dừa nước mọc ven sông. Những quày dừa nước mọc nhô khỏi mặt nước. Mấy mươi năm xa, nay trở lại nơi quê nội, tôi thấy dừa nước không còn cao lớn như xưa và nơi sình lầy gần như biến thành lớp đất cứng hơn, với rác rưởi thay cho nước đọng và những quày dừa chuồi mình xuống mặt sình trông thật thảm thương. 

(Dừa nước mọc trước sân nhà)

Vì sao những quày dừa hiên ngang mọc hướng lên trên, bây giờ lại chuồi xuống giấu mặt dưới sình? Bởi tình đời hay tình người? Tôi tự hỏi chính mình... 

Đường về quê nội xa xăm 

Những quày dừa nước rạp nằm chơ vơ 

Kim Phượng
Ảnh: Kim Phượng