Trang Chu Mộng Hồ Điệp 莊周夢胡蝶 -Trang Tử

    Trong giấc mơ, muôn loài có sự thay đổi từ dạng này sang dạng khác, nhưng trên thực tế có hay không, mà quan điểm của Đạo Giáo lại cho là có? Thực vật hấp thụ những dưỡng chất vô hình để tăng trưởng, động vật nhờ thực vật để sinh tồn. Như thế Thực Vật đã gián tiếp biến thành Động Vật. Tương tự, Động Vật này gián tiếp hoá thành Động Vật khác. Cuối cùng Động Vật bị phân huỷ và Thực Vật sống nhờ sự phân huỷ này. Động vật gián tiếp trở thành Thưc Vật.

    Bước vào mộng Chu biến thành Bướm, bước ra khỏi mộng Bướm biến thành Chu. Như vậy Bướm là Chu? Hay Chu là Bướm? Đâu là thực đâu là hư.

    Một vòng biến hoá khép kín, loài này biến thành loài khác, nhưng mỗi loài đều có sự khác biệt rõ ràng như Trang Tử đã nói trong câu thứ 9:

    "Thử chi vị vật hóa" ( đây gọi là sự biến hóa giữa vạn vật).
Từ Chu biến thành Bướm, từ Bướm biến thành Chu.
Từ thực biến thành hư, từ hư biến thành thực
Trong hư có thực trong thực có hư, trong âm có dương, trong dương có âm.
            

    Đó chính là Đạo trong học thuyết của Lão Tử, Trang Tử.

莊周夢胡蝶                     Trang Chu Mộng Hồ Điệp

昔者莊周夢為胡蝶        Tích giả Trang Chu mộng vi hồ điệp
栩栩然胡蝶也                Hủ hủ nhiên hồ điệp dã
自喻適志與                    Tự dụ thích chí dư
不知周也 俄然覺           Bất tri Chu dã. Nga nhiên giác
則蘧蘧然周也                Tắc cừ cừ nhiên Chu dã.

不知周之夢為胡蝶與    Bất tri Chu chi mộng vi hồ điệp dư
胡蝶之夢為周與            Hồ điệp chi mộng vi Chu dư?
周與胡蝶則必有分矣   Chu dữ hồ điệp tắc tất hữu phân hỉ.
此之謂物化                   Thử chi vị vật hóa.

莊子                               Trang Tử
***
Dịch nghĩa:

Trang Tử Ngủ Mơ Hóa Thành Bướm

Có lần Trang Chu nằm mộng thấy mình hoá thành bướm
Thế rồi bay lượn như cánh bướm
Rất là thích thú
Chẳng biết gì đến Chu
Chẳng ngờ khi tỉnh giấc lại là Chu
Không biết trong mơ Chu biến thành bướm
Hay trong mơ bướm biến thành Chu
Nhưng giữa Chu và bướm phải có sự phân biệt.
Đây gọi là sự biến hóa giữa vạn vật.

Dịch Thơ:

Mộng Hồ Điệp

Buổi sớm trong mơ thành bướm đẹp
Mặc tình bay lượn khắp nơi nơi 
Mãi vui quên hết bao nhiêu việc
Tỉnh giấc hoang mang một kiếp đời
Thực hóa mơ hay mơ hóa thưc
Tôi thành Bướm Bướm lại thành Tôi
Cũng như nhau bởi chung mầm Đạo
Vạn vật giao hoà hoán đổi ngôi.

Quên Đi

Trang Tử tên thật là Trang Chu, sinh ở đất Mông, thuộc nước Tống (nay thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc). Tư tưởng của Trang Chu ẩn trong những lời văn phóng khoáng chủ yếu viết bằng thể văn ngụ ngôn, ý tứ thâm thúy, đa nghĩa, đa sắc. Vì thế mà bao đời nay, mặc dù đã có nhiều người nghiên cứu tư tưởng của ông song vẫn còn nhiều nội dung chưa thể nắm bắt hết. Cuộc đời ông chính là “pho sách” sống, là biểu hiện sinh động của những tư tưởng mà trí tuệ thâm viễn, cao siêu của ông đã đúc kết. Tư tưởng Trang Tử dưới chế độ phong kiến tuy không được tôn sùng nơi cửa quan, triều nội nhưng lại được đón nhận rất tự nhiên bởi tâm hồn kẻ sĩ, bậc quan nhân lúc thất thế, u sầu.
***
Trang Chu Mơ Mình Hóa Bướm

Trang Chu thiêm thiếp mơ mình bướm
Bay lượn tha hồ ở khắp nơi
Quên hết thân mình vô tích sự
Đâu còn bản ngã hữu duyên đời
Thực là mơ hoá mơ thành thực
Tôi hoá bướm ra mộng biến tôi
Phân biệt ra Chu ta hoá bướm
Giao hòa vạn vật mới hoàn ngôi

Mai Xuân Thanh
Sept 08, 2022
***
Mộng Hồ Điệp

Trong mơ hóa bướm đấy lời Trang Chu
Xòe đôi cánh lượn mù mù
Nhởn nhơ thỏa thích chu du khắp miền
Sá gì biết đến Chu tiên
Giật mình chợt tỉnh hiện tiền giấc say
Bướm kia nhập thể Chu này
Hay là chính bướm Chu rày hóa thân
Phân minh Chu Bướm ắt cần
Thiên hình vạn trạng cõi trần đổi thay

Kim Phượng